in mijn vorige blog schreef ik over verschillende definities van integriteit. En dat integriteit een nieuw buzzword is. Dagelijks kunnen we in kranten en op websites lezen over integriteit. Het laatste bericht wat ik las over integriteit ging over de man van Minister Schippers. Hij werkt bij een adviesbureau dat organisaties in de gezondheidszorg helpt de bureaucratische last die DBC's opleveren voor ziekenhuizen te verminderen. Het artikel (via Blendle) van Follow The Money suggereert dat het praktijken betreft die maximaal declareren voor minimaal geleverde zorg. Productie staat bovenaan. Direct trof mij de vergelijking met de wantoestanden op de afdeling KNO van UMCU. Ook daar was productie belangrijker dan het leveren van goede zorg, aldus Zembla. De medeoprichter van het adviesbedrijf waar de man van Schippers werkt, P5COM (Peter Lamme), verwoordt het als volgt: 'we zijn een zeer integer bedrijf en blijven altijd binnen de kaders van de wet'. Binnen de kaders van de wet! En waar hebben we dit eerder gehoord? Ja, bij Joris Luyendijk. Het bedrijf doet geen onwettige zaken. Immoreel handelen is het niet, het is amoreel. Hoe komt het toch dat steeds meer bedrijven en non profitorganisaties te betrappen zijn op amoreel handelen? Ik denk dat het direct te maken heeft met de hoeveelheid regels die we met zijn allen bedacht hebben. Als je je aan de regels houdt, doe je niets verkeerd en ben je niet immoreel bezig.
Waarom zou je eigenlijk moreel bezig willen zijn? Wat maakt dat mensen moreel willen zijn? Ik ben te rade gegaan bij Hannah Arendt. In navolging van haar uitspraak: de mens is a-politiek maar wordt politiek als hij tussen anderen is zegt zij: DE mens is amoreel. Volgens haar ontstaat moraliteit tussen mensen. En gaat moraliteit over het zich tot elkaar verhouden van individuen. Martin Buber zegt: wij bestaan alleen bij de gratie van de ander. Als we ons niet tot elkaar verhouden gebeurt er iets met onze samenleving. En het lijkt erop dat dat al begonnen is: het lijkt of we ons te weinig tot elkaar verhouden. Als jij je maar aan de wet houdt.....
We leven in een tijd waarin individualiteit heel belangrijk is. En waarin we regels met elkaar afspreken waaraan je je moet houden. Wetten en gedragsregels. Maar wat gebeurt er als mensen zich verschuilen achter regels? Denk je dan uberhaupt nog na over hoe je je wilt verhouden tot de ander? In de bedrijven die amoreel handelen, vinden mensen dat ze integer bezig zijn want 'we houden ons aan de wet'. Volgens mij is hier sprake van uitholling van het begrip integriteit doordat de integriteitsmanagers in bedrijven vrijwel altijd uit de legale hoek komen. Het zijn juristen die de integriteit bewaken. De regels. Maar zij zijn niet het morele geweten van het bedrijf. Zou het helpen als de amorele bedrijven een ethicus in dienst nemen? Volgens Johan Siebers, die dit geprobeerd heeft bij Shell, vond iedereen nadenken over ethiek heel interessant maar werd productie uiteindelijk toch altijd het belangrijkst. Dus moreel bezig zijn is heel leuk maar dit wijkt uiteindelijk toch voor productie/geld verdienen.
Volgens Arendt kiezen we, door onze vrienden, voor een bepaalde manier van leven. Binnen deze groep heersen ongeschreven wetten waaraan we ons conformeren. En wij beoordelen, intuitief, bij welke vriendengroep we passen. Ik durf dat door te trekken naar ons werk. In de organisatie of het bedrijf waar we werken heersen ook ongeschreven wetten. NIemand weet meer waar ze vandaan komen maar als je binnenkomt, conformeer je je aan die regels. Denk je dan nog na over ethiek/moraliteit? 'Zo doen we dat hier gewoon' hoor je als nieuweling op vragen. En zoals Fukuyama schrijft: dat culturele waaraan je je conformeert kan vertrouwen zijn. Maar ook amorele integriteit.
Wat is het kenmerk van de cultuur in jouw organisatie? Hoeveel regels gelden in het bedrijf? En hoe vaak ontmoet u op het werk 'andersdenkenden'?
Bij zo'n bericht over minister Schippers en haar man Spijker denk ik gelijk: hoe zou het daar thuis onder het eten aan toegaan? Zou er een gesprek zijn over de praktijken van meneer Spijker of gaat het alleen over het ministerswerk? Vinden zij zichzelf integer? Of denken ze daar niet over na en gaan ze er van uit dat zij integer zijn? want ze houden zich aan de wet. Dat soort vragen.